چرا ظروف بعد از شستشو با ماشین ظرفشویی خط و خش می گیرند؟

ماشین ظرفشویی یکی از پرکاربردترین وسایل آشپزخانه در خانه های امروزی است. این دستگاه با هدف صرفه جویی در زمان و انرژی طراحی شده تا ظرف ها را با دقت و بهداشت بالا تمیز کند. اما بسیاری از کاربران با مشکلی آزاردهنده روبه رو می شوند: چرا ظروف بعد از شستشو با ماشین ظرفشویی خط و خش می گیرند؟. این مسئله نه تنها ظاهر ظروف را خراب می کند، بلکه ممکن است عمر آنها را نیز کاهش دهد و حتی نشانه ای از مشکل در کارکرد دستگاه یا نحوه ی استفاده باشد.

پاسخ به این سؤال ساده نیست، زیرا مجموعه ای از عوامل مکانیکی، شیمیایی و انسانی در این پدیده نقش دارند. در ادامه، همه ی این عوامل را از زاویه ای تخصصی و کاربردی بررسی می کنیم تا بتوانیم با درک درست از علت ها، از بروز آنها پیشگیری کنیم.

دلایل خط و خش ظروف پس از شستشو با ماشین ظرفشویی

دلایل خط و خش ظروف پس از شستشو با ماشین ظرفشویی معمولاً به ترکیبی از عوامل فیزیکی، شیمیایی و عملکردی برمی گردد. تماس مستقیم و برخورد ظروف با یکدیگر در حین شستشو است، استفاده از شوینده های نامناسب یا بیش از حد قوی و.. دلایل دیگری که در ادامه به بررسی این موضوع می پردازیم:

سازوکار ماشین ظرفشویی و تأثیر آن بر سطح ظروف

برای درک دلایل خراش روی ظروف، ابتدا باید بدانیم که ماشین ظرفشویی چگونه کار می کند.

در فرایند شستشو، آب داغ با فشار زیاد توسط بازوهای اسپری کننده به ظروف پاشیده می شود. مواد شوینده (پودر یا قرص) با ترکیبات قلیایی خود، چربی ها و لکه ها را تجزیه می کنند. سپس شستشو، آب کشی و خشک کردن انجام می شود.

اما این فرایند فیزیکی – شیمیایی، اگر درست مدیریت نشود، می تواند به سطح ظریف بعضی از ظروف آسیب برساند. مثلاً برخورد مداوم ظروف با یکدیگر در زمان اسپری آب یا واکنش مواد شوینده قوی با لایه ی براق برخی ظروف می تواند به تدریج باعث ایجاد مات شدگی، ساییدگی و خط و خش شود.

جنس ظروف و نقش آن در خراش ها

یکی از مهم ترین عوامل خراش روی ظروف، جنس خود ظروف است. همه ی مواد به یک اندازه در برابر حرارت، مواد شیمیایی یا سایش مقاوم نیستند.

بنابراین، پیش از قرار دادن هر ظرفی در ماشین ظرفشویی، باید به برچسب یا دستورالعمل سازنده توجه کرد. برخی ظروف مانند کریستال های تزئینی یا ظروف لعاب دار دست ساز بهتر است هرگز در ماشین قرار نگیرند.

تنظیمات اشتباه دما و فشار آب

ماشین های ظرفشویی معمولاً چند حالت شستشو دارند: اقتصادی، سریع، عمیق و بهداشتی. در برنامه هایی که از آب بسیار داغ و فشار بالا استفاده می کنند، احتمال ساییده شدن سطح ظروف افزایش می یابد.

آب با دمای بیش از ۶۵ درجه سانتی گراد در تماس طولانی با برخی مواد (به ویژه شیشه و لعاب) می تواند باعث تغییر ساختار سطحی شود. همچنین فشار زیاد اسپری ها در مدل های قدیمی ممکن است ظروف را به هم بکوبد و باعث خراش شود.

به همین دلیل توصیه می شود برای شستشوی ظروف حساس از برنامه هایی با دمای ملایم (۴۰ تا ۵۰ درجه) و چرخه ی کوتاه تر استفاده شود.

استفاده نادرست از مواد شوینده

مواد شوینده ی ماشین ظرفشویی ترکیبات بسیار فعالی دارند که در تماس با چربی و رسوبات، واکنش قلیایی ایجاد می کنند. اما اگر بیش از حد استفاده شوند یا نوع آنها با جنس ظروف سازگار نباشد، به سطح ظروف آسیب می زنند.

برخی کاربران تصور می کنند هرچه پودر یا قرص بیشتری بریزند، ظرف ها تمیزتر می شوند، در حالی که غلظت بالای مواد شوینده می تواند باعث تخریب سطح لعاب یا مات شدن ظروف شیشه ای شود.

همچنین شوینده های بی کیفیت که فاقد ترکیبات محافظ (مثل نمک و جلادهنده ی مناسب) هستند، در طول زمان به ظروف آسیب می زنند. برای جلوگیری از این مسئله:

• همیشه از شوینده ی برند معتبر استفاده کنید.
• مقدار توصیه شده را مطابق دفترچه ی راهنما تنظیم کنید.
• هر چند وقت یک بار، ماشین را با قرص جرم گیر مخصوص تمیز کنید تا رسوب مواد روی ظروف ننشیند.

نبود یا کمبود جلادهنده و نمک ظرفشویی

دو جزء مهم دیگر در سیستم شستشو، نمک مخصوص ماشین ظرفشویی و مایع جلادهنده هستند. نمک باعث نرم شدن آب می شود و جلادهنده وظیفه دارد قطرات آب را از سطح ظروف جدا کند تا لکه و خش باقی نماند. اگر یکی از این دو کم باشد یا استفاده نشود، نتیجه ی شستشو نامطلوب خواهد بود.

آب سخت (دارای املاح زیاد) یکی از دلایل اصلی ایجاد لکه های سفید یا خراش های سطحی است. در چنین شرایطی، دانه های آهکی روی ظروف می نشیند و در خشک کردن با بخار، به سطح ظرف می چسبد.

برای حل این مشکل:

• سطح نمک را به صورت ماهانه بررسی و پر کنید.
• مایع جلادهنده را همیشه در مخزن مخصوص نگه دارید.
• در مناطق با آب سخت، از فیلتر ضد املاح در ورودی آب ماشین استفاده شود.

چیدمان نادرست ظروف در سبد ماشین ظرفشویی

نحوه ی قرار دادن ظروف درون ماشین تأثیر مستقیم بر کیفیت شستشو و میزان آسیب دارد. بسیاری از خراش ها در اثر برخورد ظروف با یکدیگر در حین چرخش آب به وجود می آیند.

اگر لیوان ها، بشقاب ها یا قاشق ها روی هم انباشته شوند، فشار آب باعث می شود در طول شستشو حرکت کنند و با سطح یکدیگر تماس پیدا کنند. برای جلوگیری از این مسئله باید:

• بین ظروف فاصله ی مناسب حفظ شود.
• لیوان ها در بخش مخصوص (با شیار جداکننده) قرار گیرند.
• ظروف بزرگ تر در سبد پایینی و ظریف تر در سبد بالایی باشند.
• قاشق و چنگال ها طوری چیده شوند که تیغه یا سطح براق با بدنه ی فلزی دیگر تماس نداشته باشد.

تأثیر رسوبات آب و املاح معدنی

اگر در منطقه ای با آب سخت زندگی می کنید، احتمال خط افتادن ظروف بیشتر است. املاح موجود در آب (کلسیم، منیزیم و سدیم) در حین خشک شدن به سطح ظروف می چسبند و پس از چندین بار شستشو، سطح را ساییده و خراش می دهند.

استفاده ی منظم از نمک ماشین ظرفشویی این مشکل را کاهش می دهد، اما گاهی لازم است از محلول های ضد رسوب خانگی مانند سرکه سفید نیز کمک گرفت. ریختن نصف فنجان سرکه در طبقه ی بالایی ماشین (بدون ظرف) هر چند هفته یک بار می تواند سیستم را تمیز کند و از ایجاد خط روی ظروف جلوگیری نماید.

خط و خش ناشی از خشک کن حرارتی

در برخی مدل های ماشین ظرفشویی، سیستم خشک کن حرارتی (Heated Dry) استفاده می شود که با تولید هوای داغ ظروف را خشک می کند. اگر دمای این بخش بیش از حد بالا باشد یا ظرف هنوز دارای ذرات شوینده باشد، احتمال خراش و تغییر رنگ ظروف افزایش می یابد.

راهکار:

• از خشک کن طبیعی (Air Dry) استفاده کنید.
• در صورت استفاده از خشک کن حرارتی، بلافاصله پس از اتمام چرخه درب ماشین را کمی باز بگذارید تا بخار خارج شود.

اشتباه در نگهداری و تمیزکاری ماشین ظرفشویی

گاهی علت خراش روی ظروف نه خود شستشو بلکه کثیفی داخل دستگاه است. اگر فیلترها، بازوهای اسپری یا سبدها پر از رسوب یا جرم شوند، ذرات ریز می توانند در جریان آب آزاد شده و مثل سمباده روی ظروف عمل کنند.

بنابراین، لازم است هر ماه فیلترها را خارج و تمیز کنید. همچنین هر سه ماه یک بار از محلول های جرم گیر مخصوص ماشین ظرفشویی استفاده شود تا ذرات جمع شده در لوله ها و نازل ها از بین برود.

مقایسه ی شوینده ها و تأثیر آنها بر خراش

در جدول زیر، انواع شوینده ها و تأثیر احتمالی شان بر خط و خش ظروف مقایسه شده است:

توصیه های کاربردی برای جلوگیری از خراش ظروف

برای آنکه ظروف شما پس از شستشو براق و بدون خط بمانند، این نکات را همیشه رعایت کنید:

1. استفاده از شوینده، نمک و جلادهنده ی مرغوب.
2. چیدمان صحیح ظروف با فاصله ی مناسب.
3. انتخاب برنامه ی شستشوی مناسب با جنس ظروف.
4. تمیز کردن منظم فیلتر و بازوهای اسپری.
5. اجتناب از شستشوی ظروف حساس مانند کریستال و ظروف با چاپ تزئینی.
6. پر نکردن بیش از حد سبدها.

سخن پایانی

مسئله ی خط و خش ظروف بعد از شستشو با ماشین ظرفشویی تنها ناشی از یک عامل خاص نیست، بلکه نتیجه ی مجموعه ای از خطاهای کوچک در استفاده، تنظیمات، نگهداری و انتخاب مواد شوینده است. اگر بدانیم هر مرحله ی شستشو چگونه روی سطح ظروف تأثیر می گذارد، می توانیم با چند اقدام ساده، از آسیب جلوگیری کرده و عمر ظروف را چند برابر کنیم.

ماشین ظرفشویی ابزاری کارآمد است، اما مانند هر وسیله ی دیگر نیاز به شناخت و مراقبت دارد. رعایت توصیه های بالا نه تنها از بروز خط و خش جلوگیری می کند، بلکه موجب صرفه جویی در هزینه ها و افزایش طول عمر دستگاه نیز می شود.

سوالات متداول چرا ظروف بعد از شستشو با ماشین ظرفشویی خط و خش می گیرند؟

1. آیا خط و خش روی ظروف شیشه ای قابل ترمیم است؟
   در بیشتر موارد، خط های سطحی با خمیرهای براق کننده ی مخصوص یا سرکه و جوش شیرین تا حدودی کاهش می یابند. اما اگر عمق خراش زیاد باشد، معمولاً قابل ترمیم نیست و باید از ادامه ی استفاده در ماشین پرهیز شود.
2. استفاده از سرکه در ماشین ظرفشویی مفید است؟
   بله، سرکه سفید یک جرم گیر طبیعی و ضد رسوب مؤثر است. استفاده ی ماهانه از آن (در طبقه ی بالا بدون ظرف) به پاک شدن رسوبات کمک می کند و از خش افتادن جلوگیری می نماید.
3. چرا فقط بعضی ظروف خط می افتند و بقیه نه؟
   زیرا جنس ظروف، لعاب سطحی، ضخامت، محل قرارگیری در ماشین و نوع شوینده بر واکنش سطحی تأثیر دارد. مثلاً ظروف بلوری و پلاستیکی بسیار حساس تر از چینی و استیل هستند.